CEVAP:
بسم الله الرحمن الرحیم
الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم
İnsan bilişinin araçları hakkında söylenenler teori değildi. Belki gerçeklerin bir çeşit ifadesiydi.
Kelimeleri anlamlarına göre, uygun şekilde kullanmalıyız. Bazıları teorinin bir konunun veya kavramın tanımı olduğunu ve bunun eylemin/pratiğin zıttı olduğunu düşünür; ama “Teori”, henüz bilimsel (ilmi) olarak kanıtlanmamış bir zihinsel varsayımdır.
Ama ne demek istediğiniz anlaşılıyor; sorunuz, bir ifadenin, bir yolun veya bir kişinin Hak ya da batıl olduğunu nasıl anlayacağımızdır?
Önceki tartışmada, tanıma aracının akıl olduğunu, ancak aklın bilimin ışığında gördüğünü söylemiştik. Yani birinin bilgisi yoksa, hiç bir şeyi tanıyamaz.
Birileri size gelip bir anlaşmazlıkları olduğunu ve iki taraftan hangisinin haklı olduğunu söylemenizi istediğini düşünün. Ama onların hiçbirini tanımıyorsunuz, onların anlaşmazlık konusunu da bilmiyorsunuz, hiçbiri de size bir delil ya da belge sunmuyor. Acaba bu şartlar içerisinde, kimin haklı olduğuna karar verebilir misiniz?
Öyleyse tanımak aklın işidir, ancak akıl ilmin, bilimin ışığında görür.
İlmin tanımadaki rolü için şu ayetlere dikkat edelim:
وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَا لَيْسَ لَهُمْ بِهِ عِلْمٌ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ نَصِيرٍ
“Onlar, Allah’ın dışında hakkında hiçbir delil indirmediği ve kendilerinin de hakkında bir bilgiye (ilim) sahip olmadıkları şeylere ibadet ediyorlar. Zalimlerin hiçbir yardımcısı yoktur.” (Hacc, 77)
وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا
“Bilmediğin (ilminin olmadığı) bir şeyin ardına düşme! Zira kulak, göz ve kalp, bunların hepsi ondan sorumludur.” (İsrâ, 36)
Akla görüş imkanı sağlayan ilmi, hangi kaynaktan öğrendiğimiz de önemlidir. Özellikle yaşadığımız bu çağda herkesin birçok konuya dair çeşitli fikirleri, yargıları, önermeleri var. Adil ve merhametli Allah, bizleri asla bu kargaşa ile bir başımıza bırakmaz. O bizi, ilme ve bilime yönlendirdiği gibi, bunları en doğru şekilde öğreneceğimiz kaynakları da bildirmiştir.
Kur’an’da buyruluyor:
فَلْيَنْظُرِ الْاِنْسَانُ اِلٰى طَعَامِه۪ۙ
“İnsan ne yediğine bir baksın.” (Abese, 24)
İmam Bakır’a (as) bu ayet sorulduğunda buyurdu ki: “Yemekten maksat aldığı ilimdir; onu kimden aldığına bakmalıdır.” (El-Kafi, c.1, s. 50)
Şii ve Sünni kaynaklarında Peygamberimiz’in sürekli şunu söylediği geçiyor: “Hak Ali ile Ali de hak ile beraberdir.” (Tarih’i Medine’ti Dimeşk, c. 42, s. 449)
İmam Ali (as)’a “Kimin haklı olduğunu nasıl bileceğiz?” diye sorduklarında, buyurdu: “Hak, insanlarla tanınmaz, insanlar hak ile tanınır. Önce hakkı sonra haklıyı tanırsın.” (Ravzatu’l Vaizin, s. 31, Mecmeu’l Beyan, c. 1, s. 211)
Sonuç olarak bizler Peygamberimizin vasiyetinde bize buyurduğu gibi Kur’an ve Ehlibeyt’e sarılmak ile ancak hak ve batılı ayırt edebiliriz. Onlara müraacat ettiğimiz kadar bu işte başarılı olabiliriz. İlmi olarak nereden beslendiğimiz, hak ve batılı ayırt etmede önem teşkil etmektedir.
اِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌۙ
“O (Kur’an), (hak ile batılı) ayıran bir sözdür.” (Tarık, 13)
Kur’an’ı, Allah’ın insanlığa sunduğu “teori” olarak kabul edersek 14 Masum ise O’nu hayata geçiren, en doğru ve en güzel şekilde uygulayanlar olarak bu teorinin “pratiği”dir. Her kim bu teoriyi ve pratiğini sağlam bir şekilde öğrenmek istiyorsa Allah’ın kendi seçtiği vasilerine müraacat etmelidir.
Ve son olarak, akılda bir format olarak bulunan temel bilgiye erişim için nefsin arındırılmasının rolü ve önemi de inkar edilemez. Daha çok arınmış olanlar, fıtratın bilgisine daha fazla erişecektir.
e-post:
info@x-shobhe.org
Telegram Kanalı:
@SupheSoruCevap